Sài Hồ
Tác dụng của sài hồ
Theo Đông y, sài hồ vị đắng, tính mát; vào can, đởm, tâm bào và tam tiêu. Có tác dụng tán nhiệt giải biểu, lợi gan, giảm đau, thăng dương khí và cắt cơn sốt rét. Kháng viêm túi mật
Sài hồ được dùng trị sốt nóng, sốt rét, cảm cúm, đau vùng ngực bụng, kinh nguyệt không đều; các loại thoát vị, sa dạ dày, ruột, tử cung, sổ bụng; viêm gan mạn tính, sốt rét cơn.
Tán nhiệt, giải biểu. Trị chứng thiếu dương, lúc sốt lúc rét, ngực hông đầy tức, miệng đắng họng khô, tim hồi hộp, buồn nôn, chán ăn, sốt rét. Dùng bài Thang đại sài hồ: sài hồ 12g, hoàng cầm 12g, pháp bán hạ 12g, cam thảo 4g, sinh khương 8g, đảng sâm 12g, đại táo 3 quả. Sắc uống.
Thông lợi, giảm đau:
Bài 1 – Hoàn sơ can lý tỳ: sài hồ 40g, đương quy 40g, bạch mao căn 40g, sái thảo 40g, xích thược 40g, địa long 40g, chỉ thực 40g, bồ hoàng 40g, ngũ linh chi 40g, thanh bì 20g, kê nội kim 30g, miết giáp 70g, gan lợn khô 140g. Các vị tán thành bột mịn, luyện với mật thành hoàn. Ngày uống 2 đến 3 lần, mỗi lần 12g, uống với nước sôi để nguội. Trị viêm gan mạn tính, gan mới xơ cứng, đau nhức vùng gan, bụng đầy trướng. Chú ý: phụ nữ có thai, người xơ giãn tĩnh mạch thực quản kiêng dùng.
Cây sài hồ
Cây sài hồ bắc và vị thuốc sài hồ.
Bài 2 – Thang Đại sài hồ gia giảm: sài hồ 16g, bạch thược 12g, mộc hương 6g, uất kim 12g, đại hoàng 16g, hoàng cầm 12g. Sắc uống. Trị viêm túi mật cấp tính, nhiễm khuẩn đường mật.
Bài 3: sài hồ 12g, hoàng cầm 12g, hoàng liên 12g, mộc hương 12g, bạch thược 20g, binh lang 20g, sử quân tử 30g, vỏ rễ xoan 30g, mang tiêu 12g. Sắc uống. Trị giun đũa lên ống mật.
Lợi mật, cắt cơn sốt rét: Dùng bài Thang Tiểu sài hồ: sài hồ 12g, hoàng cầm 12g, pháp bán hạ 12g, cam thảo 4g, sinh khương 8g, đảng sâm 12g, đại táo 3 quả, thảo quả 12g, thường sơn 12g. Sắc uống.
Món ăn, nước uống có dùng sài hồ:
Sài hồ ẩm: sài hồ 15g, huyền hồ 15g. Dược liệu nghiền vụn, hãm nước sôi trong 15 phút uống thay trà, ngày 1 lần. Dùng cho người có hội chứng lỵ cấp, viêm ruột cấp, đau đầu, choáng váng, nôn ói, tiêu chảy đau bụng quặn.
Sài hồ đan sâm ẩm: sài hồ 10g, đan sâm 30g. Dược liệu nghiền vụn, hãm nước sôi 15 phút thay trà, uống ngày 1 ấm, liên tục đợt 5 – 7 ngày. Dùng cho nam giới tràn dịch mào tinh hoàn.
Cháo sài hồ quyết minh tử cúc hoa: sài hồ 15g, quyết minh tử 20g, cúc hoa 15g, , đường phèn 15g, gạo tẻ 100g. Ba vị thuốc nấu lấy nước, bỏ bã. Lấy nước sắc nấu với gạo, cháo chín thêm đường phèn 15g, khuấy đều, chia 2 lần ăn trong ngày. Dùng cho người đau đầu, bồn chồn kích động giận dữ mất ngủ (hội chứng can uất hóa hỏa).
Cháo sài hồ địa long: sài hồ 15g, địa long chế 10g, đào nhân 10g, xích thược 10g, gạo tẻ 60g. Sắc thuốc lấy nước, bỏ bã. Lấy nước sắc nấu với gạo, cháo chín cho thêm đường đỏ (đường hoa mai) lượng thích hợp khuấy đều. Ngày làm 1 lần, ăn nóng. Liên tục trong 7 – 20 ngày. Dùng cho người viêm mũi, trĩ mũi mạn tính gây tắc ngạt mũi, đờm ít quánh dính, giảm khả năng ngửi kèm theo đau đầu ù tai, quên lẫn.
Ở Việt Nam, sài hồ nam là rễ cây lức (hải sài- Pluchea pteropoda Hemsl.), hay cành và rễ cây cúc tần (Pluchea indica Less.), họ cúc (Asteraceae). Cần chú ý khi sử dụng
Kiêng kỵ: Người can hư và can dương vượng không dùng.
Bài thuốc Sài Hồ Sơ Can Thang
(Trung Y Học Khái Luận )
Viện Trung Y Nam Kinh
Công Dụng:
Trị đầu đau do thất tình, buồn giận.
Vị thuốc:
Bạch thược ………8g
Cam thảo ………… 4g
Câu đằng ………..12g
Đơn bì ………..6g
Đương quy ……..12g
Hoàng cầm ……….8g
Sài hồ ………. 10g
Sơn chi ………….. 8g
Thanh bì ………… 6g
Sắc uống
Lưu ý khi dùng thuốc:
- Khi dùng cần phải chọn lựa loại thuốc tốt bài thuốc mới có hiệu quả
- Cam thảo phản với vị Hải tảo, Hồng đại kích, Cam toại và Nguyên hoa, gặp nhau sẽ sinh phản ứng nguy hiểm, trừ trường hợp đặc biệt phải xem xét thật kỹ mới dùng
- Bạch thược phản với vị Lê lô nếu dùng chung sẽ phát sinh chất độc nguy hiểm – không được dùng chung với Lê lô
- Vị thuốc Đơn bì kỵ thai khi dùng cần chú ý
- Đương quy kỵ thịt heo, Rau dền. Nên kiêng khi uống thuốc hoặc dùng cách xa khi ăn trên 1 giờ.
Bài Thuốc tiểu sài hồ thang
1. Thành phần:
| Sài hồ | 12 – 16g | |
| Hoàng cầm | 8 – 12g | |
| Chích cam thảo | 4 – 8g | |
| Đại táo | 4 – 6 quả | |
| Bán hạ | 8 – 12g | |
| Đảng sâm | 8 – 12g | |
| Sinh khương | 8 – 12g |
2. Cách dùng:
Sắc nước uống
3. Tác dụng:
Hòa giải thiếu dương, sơ can lý tỳ, điều hòa tỳ vị
4. Giải thích bài thuốc:
Trong bài thuốc vị Sài hồ có tác dụng sơ thông khí cơ thấu đạt tà khí ở thiếu dương là chủ dược, Hoàng cầm tả uất nhiệt ở thiếu dương hợp với Sài hồ chữa chứng hàn nhiệt vãng lai, sườn ngực đầy tức, bứt rứt khó chịu, chứng bệnh thường là do cơ thể hư hoặc chữa nhầm làm tổn thương chính khí, tà khí nhập vào thiếu dương gây bệnh nên thêm các vị Đảng sâm, Cam thảo, Đại táo để ích khí điều trung, phò chính khu tà, Bán hạ, Sinh khương hòa vị chỉ ẩu, Sinh khương, Đại táo cùng dùng có thể điều hòa dinh vệ, hàn nhiệt vãng lai
5. Ứng dụng lâm sàng:
Bài thuốc này chủ trị hội chứng bệnh thiếu dương (triệu chứng như trên đã mô tả) trường hợp dùng trị chứng sốt rét do phong hàn gia thêm Thường sơn (sao rượu), Thảo quả. Trường hợp bệnh nhiệt ở thiếu dương nhập vào phần huyết gây sốt thương âm gia thêm Sinh địa, Đơn bì, Tần giao để lương huyết dưỡng âm, nếu có triệu chứng ứ huyết, bụng dưới đau đầy (thường gặp ở sản phụ sau đẻ, bỏ Sâm, Thảo, Táo, gia Diên hồ sách, Đương qui, Đào nhân để hóa ứ, trường hợp có hàn gia Nhục quế tâm để trừ hàn, có khí trệ gia Hương phụ chế, Trần bì, Chỉ xác để hành khí.